Тұрақты дамудың проблемалары. Дамудың философиялық түсініктері. «Тұрақты даму» түсінігінің пайда болуының тарихи кезеңдері. «Тұрақты даму» терминінің мағынасы, ағылшынның «sustainable» терминінің «sustainable development» сөз тіркесіне аударылуының түрлі түсініктері. Тұрақты даму феноменінің экологиялық, экономикалық, әлеуметтік және басқа да аспектілері.
Цивилизацияның әртүрлі даму кезеңіндегі табиғат пен қоғамның қарым- қатынастары. Табиғат пен қоғамның қарым-қатынасы – адамның шаруашылық қызметіне көзқарас. Аграрлы мәдениет пен аң шаруашылық кезеңіндегі табиғат пен қоғамның қарым-қатынасына тән ерекшеліктер. Индустриялды қоғамға аяқ басуымен байланысты табиғи ортаға антропогендік ықпалдың тым өсіп кетуі. Постиндустриалды қоғам. Жердің түрлі аймақтарында әлеуметтік және технологиялық даму деңгейінің біркелкі еместігі.
Түрлік популяциялар деңгейінде биологиялық жүйелердің тұрақтылығы. Түрдің популяциялық құрылымы. Популяция қоғамның компоненті мен элементарлы эвалюциялық бірлік ретінде. Популяцияның кеңістіктік және генетикалық құрылымы. Популяцияның демографиялық құрылымы. Популяцияның репродуктивті потенциялын өндіру. Популяция санының динамикасы. Популяцияның санын реттейтін популяцияның тығыздығына байланысты және байланысты емес механизмдер. Популяцияның циклі мен санның артуы. Аз санды популяциялар санының кездейсоқ кездесуі проблемасы.
Ағзалардың қауымдастығы мен экожүйелер деңгейінде биологиялық жүйелердің тұрақтылығы. Қоғамның кеңістігі — уыттылық және түрлік құрылымы. Қауымдастықта ағзалардың өзара әрекет ету формаларының алуантүрлілігі. Қауымдастықтың қалыптасуындағы климатты-топырақты шарттардың рөлі. Қауымдастықта бақыланатын маусымдық кезеңдер мен көпжылдық циклдік өзгерулер, сериалды және климаксты қауымдастықтар. Кейбір антропогенді формаларының биота мен экотопқа әсерінің салдары. Қауымдастыққа кездейсоқ немесе алдын- ала бөгде түрлерін ендірудің салдары. Жердің алып биомаларының қалыптасуының тарихи сипаты. Ортаның өзгеруінде болатын қауымдастық типтерінің бағытталған ауысуы және биоалуантүрлілікті сақтаудың проблемалары.
Агроэкожүйелердің қалыпты қызмет етуінің биологиялық кезеңдері. Агроэкожүйелердің табиғи экожүйелерден негізгі айырмашылықтары: мономәдениеттің дамуы; биотаның кедейленуі; энергетикалық дотациялар. Жер шаруашылығы мен мал санын көбейтудегі жер беті экожүйелерінің агроценоздарға көшуіндегі теріс салдарына: су және жел эрозиясының әсерінен топырақ құнарлылығының кемуі, территорияның тұздануы, эвтрофикация, топырақта патогенді ағзалар мен пестицидтердің жинақталуы. Агроэкожүйелердің тұрақтылығын арттырудың кейбір жолдары: өңделген және қолданылмаған жерлердің қолайлы қатынасын таңдау; аралас мәдениеттерді өңдеу, егу айналымын кірістіру, орман мелиорациясы мен гидромелиорация әдістерін қолдану; зиянкес ағзалармен күресу үшін биологиялық әдістерді қолдану.
Қала гетеротрофты экожүйе ретінде. Қала тұрақсыз табиғи антропогендік жүйе ретінде. Қаладағы энергетикалық, ақпараттық және мәліметтік ағындардың концентрациясы. Табиғи гетеротрофты экожүйелерден қаланың негізгі айырмашылығы: бірлік ауданға тым интенсивті метаболизмі, заттардың түсіміне үлкен сұраныс және прогрессивті технологияларды қолдана отырып табиғи-техникалық геожүйелерді шаруашылық игерудің зиянды салдарын жою немесе азайту шаралары. Территорияның кері салдарын жақсарту ландшафтты архитектура мен архитектуралық экологияның тәсілдерін қолдану. Құрылыс массиві мен орман саябақтық көшеттердің қолайлы қатынасы. Қаланы рудеральды және синантропты ұйымдармен қоныстандыру мәселесі.
Ғаламдық экожүйе ретінде биосфераның тұрақты қызмет етуінің биологиялық негіздері. Биосфера жердің ең үлкен ғаламдық экожүйесі ретінде, тірі зат пен жанама материяның жүйелі өзара қызметінің аумағы. Органикалық заттың ыдырауы мен деструкциясы – биосферадағы тірі заттың маңызды қызметі болып табылады. Негізгі биогенді элементтердің биогеохимиялық циклі. Планетаның тірі затының ғаламдық су айналымындағы маңызы мен биосфераның алғашқы өнімі күн энергиясының аккумуляциясы мен қазіргі заманда осылардың аккумуляциясы мен қазіргі заманда осылардың барлығы адаммен тұтынылуы. Консументтермен аккумуляцияланған энергияны тұтынуды шектеу мен адаммен энергияны шекті рауалы мөлшерде қолдану.
Ландшафтты экологиялық тұрақтылық. Табиғи — антропогенді геожүйелердің тұрақтылығы. Дағдарысты экологиялық жағдайлар, геожүйелердің тұрақтылығының бұзылуы. Табиғи техникалық геожүйелер, олардың техногенезге тұрақтылығы. Ландшафттардың экологиялық тұрақтылығының жіктелуі. Экологиялық бұзылған қоршаған орта. Антропогенді ландшафттар, олардың техногенезге тұрақтылығы.
Су экожүйелерінің тұрақтылығы. Жердің геосферасы мен адамның қызметі. Гидросфера. Құрлық сулары мен адамның қызметі. Ағынсыз бассейндердің геоэкологиялық ерекшеліктері. Өзен ағыны және оның динамикасы. Өзен ағысының реттелуі. Өзен ағысының реттелуінің және оның өзгермелілігіне ықпалы. Су экожүйелері жүйелердің тұрақтылық түсінігі. Аридті территориялардың ағынсыз бассейндердегі су экожүйелерінің тұрақтылығы.
Табиғи-техникалық жүйелердің тұрақты дамуының геоэкологиялық негіздері. Табиғи-техникалық жүйелердің түрлі типтерінің экологиялық ерекшеліктері, табиғи-техникалық антропогендік ландшафттардың әртүрлі түрлерінде табиғатты пайдалануды экологияландыру стратегиясы. Табиғи орта тұрақтылығының бұзылуы және ластануын алдын-алу.
Тұрақты даму саласындағы халықаралық келісім шарттар. Дүниежүзілік саммиттер — 1972 жылы Стокгольмде, Рио де Жанейрода 1992 жылы, Йоханнесбургте 2002 жылы өтті. Тұрақты дамудың артықшылықтары: су, тағам, тұрғындар, экономика, энергетика, климат, мұнай саласында өтті. Тұрақты даму принциптері: құндылықтар жүйесі мен дүниетаным, экономиканы экологияландыру, сектоаралық ынтымақтастықтардың дамуы, шектеулі тұтыну, кедейлікті жою. Тұрақты дамудың халықаралық институттары. Тұрақты даму саласындағы ғаламдық бастамалар. Ғаламдық бастамалардың негізгі міндеттері мен бағыттары: экономикалық эрлеуді нығайту, кедейлікті түбегейлі жою және өмір сүруге тұрақты қаражат көзін қамтамасыз ету, тұтынудың және өндірістік тұрақсыз модельдерін өзгерту, экологиялық проблемалар аумағын азайту, Әлемдік тұщы су қоры ресурстарын тиімді пайдалану, қаражаттар мен технологияларды алмастыру, халықаралық басқарудың жүйелерін нығайту. Есеп беру бойынша ғаламдық бастамалар. Ғаламдық су ынтымақтастығы. Киота хаттамасы. Ғаламдық келісімдер. Бизнес және қоғамның ынтымақтастығының бастамалары.
Тұрақты дамудың индикаторлары. Даму индикаторы түсінігі. Прогресті бағалау үрдісіне индикаторларды кірістіру. Индикаторларды талдау критерийлері. Экономикалық индикаторлар. Доу Джонс тұрақтылығының индексі. Әлеуметтік индикаторлар. Адам дамуының индексі. Әлеуметтік-корпоративті жауапкершіліктің өсу көрсеткіштері. Қазақстан Республикасында тұрақты дамуды қамтамасыз етудің нормативті-құқықтық негізі. Тұрақты дамуға жету үшін негіз болатын Ұлттық құжаттар. Қазақстан – 2030 даму стратегиясы. 2015 жылға дейінгі индустриялды – инновациялық даму стратегиясы; 2015 жылға дейін Қазақстан Республикасының экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету концепциясы. Қазақстан Республикасының Тұрақты даму концепциясын даярлау. Концепцияның құрылымы мен негізгі жағдайы. Ғаламдық деңгейде тұрақты дамуға жету. «Европа үшін қоршаған орта», «Қоршаған орта мен Азиядаға тұрақты даму». Орталық Азия аймақтарында қоршаған ортаны қорғау жөнінде жоспарды даярлауға қатысу. Мемлекеттік институттар мен Үкіметтік емес ұйымдардың мемлекеттік тұрақты даму мен экологиялық қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған қызметі. Тұрақты даму мен экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі мемлекеттік құрылымдардың рөлі. Қазақстан Республикасының Үкіметі жанында тұрақты даму бойынша кеңес құру. Қазақстан Республикасының тұрақты дамуында Халықаралық ұйымдардың қызметі. Табиғи ресурстарды басқаруды ЮСАИД жобасы бойынща жетілдіру. Қазақстандағы бизнес және тұрақты даму. Үкіметтік емес ұйымдардың тұрақты даму мәселелерін шешу мен экологиялық көзқарасты қалыптастырудың рөлі. РЭЦ ЦА — ның қызметі.